Εορτή των Φώτων

Εορτή των Φώτων ή τα Θεοφάνεια ή ακόμη,  Επιφάνεια ή Φώτα

είναι μεγάλη χριστιανική εορτή που τιμάται η Βάπτιση του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή !

Με την εορτή των Επιφανείων τελειώνει ο κύκλος του  Δωδεκαημέρου των Χριστουγεννιάτικων εορτών !  

Το όνομα προκύπτει από την φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας που συνέβη σύμφωνα με τρεις σχετικές ευαγγελικές περικοπές.

Κατά τις ευαγγελικές περικοπές στις αρχές του 30ου έτους της ηλικίας του Ιησού, ο Ιωάννης, ο Πρόδρομος, ο αποκαλούμενος στη συνέχεια Βαπτιστής, γιος του Ζαχαρία και της Ελισάβετ, μεγαλύτερος του Χριστού, κατά 6 μήνες, ασκητεύοντας και κηρύττοντας το βάπτισμα μετανοίας, βάπτισε τον Ιησού Χριστό, στον Ιορδάνη ποταμό.

Τη στιγμή της Βάπτισης κατέβηκε από τον ουρανό το Άγιο Πνεύμα υπό μορφή περιστεράς στον Ιησού και ταυτόχρονα από τον ουρανό ακούσθηκε η φωνή του Κυρίου, λέγοντας:

« Ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός εν ω ευδόκησα»

Η φράση αποτυπώθηκε στα ευαγγέλια του Ματθαίου, του Μάρκου και του Λουκά, ενώ απουσιάζει από αυτό του Ιωάννη.

Αυτή ήταν και η μοναδική φορά της εμφάνισης, στη Γη, της Αγίας και ομοουσίου και αδιαιρέτου Τριάδος υπό του πλήρους «μυστηρίου» της Θεότητας.

Τα Θεοφάνεια ονομάζονται έτσι επειδή η φωνή του θεού ακούστηκε στη γη.

Θεό  + Φάνεια :  Ο θεός φάνηκε !!!

Η εκκλησία μας τιμά τα Θεοφάνεια με την τελετουργία του «αγιασμού των υδάτων» και τη κατάδυση του Σταυρού κατά μίμηση της Βάπτισης του Θεανθρώπου.

Στην αντίληψη της ελληνικής χριστιανοσύνης και κοινωνίας τα Θεοφάνεια είναι μεγάλη γιορτή και ο εν λόγω Αγιασμός έχει την έννοια του καθαρμού, του εξαγνισμού της ανθρωπότητας και κατά τη δογματική η Βάπτιση του Χριστού συμβολίζει τη παλιγγενεσία του ανθρώπου έχοντας έτσι μεγάλη σημασία, γι΄ αυτό και μέχρι το Δ΄ αιώνα οι χριστιανοί γιόρταζαν Πρωτοχρονιά στη Βάπτιση του Χριστού στις 6 Ιανουαρίου.

Με τη πρωτάγιαση ο ιερέας γυρίζει όλα τα σπίτια και με το Σταυρό και ένα κλωνί βασιλικό «αγιάζει» ή «φωτίζει» και ραντίζει τους χώρους των σπιτιών.

Η πρωτάγιαση είναι και το αποτελεσματικό μέσο με το οποίο τρέπονται σε άγρια φυγή οι καλικάντζαροι εκτός από το άναμμα μιας μεγάλης υπαίθριας φωτιάς, καθώς και της απαλλαγής από την επήρεια των δαιμονίων, αν και η τελευταία έννοια δεν είναι ασφαλώς αυστηρά χριστιανική, αλλά έχει ρίζες στην αρχαία λατρεία.

Ο Μεγάλος Αγιασμός των Υδάτων γίνεται ανήμερα των Θεοφανείων εντός των Εκκλησιών σε ειδική εξέδρα στολισμένη επί της οποίας φέρεται μέγα σκεύος γεμάτου ύδατος, ενώ στη συνέχεια γίνεται η κατάδυση του Σταυρού στα Θαλάσσια ύδατα ολοκλήρου της οικουμένης,  σε ποταμούς και λίμνες  ή ακόμη σε δεξαμενές.

Η κατάδυση του Σταυρού, κατά τη λαϊκή πίστη δίνει στο νερό καθαρτικές και εξυγιαντικές ικανότητες.

Κατά την κατάδυση του Σταυρού, κολυμβητές πέφτουν στα ευλογημένα νερά να ανασύρουν τον σταυρό για να πάρουν ευλογία και να εξαγιαστούν από τις αμαρτίες !      

Οι κάτοικοι πολλών περιοχών μετά τη κατάδυση τρέχουν στις παραλίες της θάλασσας ή στις όχθες ποταμών ή λιμνών και πλένουν τα αγροτικά τους εργαλεία ακόμη και εικονίσματα.

Κατά τη κοινή λαϊκή δοξασία ακόμη και τα εικονίσματα με το πέρασμα του χρόνου χάνουν την αρχική δύναμη και αξία τους που την αποκτούν όμως εκ νέου από το αγιασμένο νερό.

Η εορτή των Θεοφανείων φαίνεται να εορτάζεται από τα πρώτα χρόνια των μ.Χ. εποχής κατά την  πρώτη Εκκλησιά των Χριστιανών, στις αρχές του 2^ου αιώνα με ολονυκτίες από την προηγουμένη μέρα κατ’ άλλους την 6 Ιανουαρίου και κατ’ άλλους την 10^η Ιανουαρίου, ενώ από τον 3^ο αιώνα η εορτή φαίνεται κοινότατη σε όλη την Χριστιανική Εκκλησία και να την καθιέρωσαν ως εορτή των Θεοφανείων και εορτάζεται κάθε χρόνο την 6^η Ιανουαρίου.

Σε αυτή την εορτή γιορτάζουν τα ονόματα Φωτεινή, Φανή, Φώτιος, Τριάδα, Ουρανία, Ιορδάνης, Ιορδάνα, Περιστέρης, Περιστέρα, Θεοφάνης, Θεοφανία και Θεοχάρης.

Γράφει ο Αντώνης Λουκόπουλος